అయాం ఎ బిగ్ జీరో (150 ) – భండారు శ్రీనివాసరావు

 ఒక్కో ముఖ్యమంత్రిది ఒక్కో స్టైల్

 

1975 లో నేను హైదరాబాదు ఆలిండియా రేడియో వార్తా విలేకరిగా చేరినప్పుడు ముఖ్యమంత్రి జలగం వెంగళరావు. ఎమర్జెన్సీ టైం ముఖ్యమంత్రి అని పేరు. ఇంటాబయటా (ఇటు ప్రభుత్వంలో, అటు పార్టీలో) ఆటుపోట్లు లేని రోజులు కాబట్టి ఆయన పరిపాలన నల్లేరు మీది బండిలా సాగింది.

ఇప్పుడు ముఖ్యమంత్రులను  కలవడం అంటే బ్రహ్మ ప్రళయం అంటుంటే వింటున్నాను. ఆ రోజుల్లో అలా సచివాలయంలో కలయ తిరుగుతూ ముఖ్యమంత్రి ఛాంబర్ వైపు వెడితే,  ప్రకాశరావు అనే ముఖ్యమంత్రి వ్యక్తిగత కార్యదర్శి చిరునవ్వుతో పలకరించి, సీ ఎం ని కలుస్తారా అని అడిగేవారు.

‘అబ్బే పనేమీ లేదండీ’ అంటుండగానే ఆయన లోకయ్యా అని పిలిచేవారు. తెల్లటి దుస్తుల్లో వున్న సీ ఎం అటెండర్ లోకయ్య ఛాంబర్ తలుపు తీసి లోపలకు వెళ్ళమనే వారు. వెంగళరావు గారు ఒక్కరే కుర్చీలో కూర్చుని రొటీన్ ఫైల్స్ మీద సంతకాలు చేస్తూ కనిపించేవారు.

‘శ్రీనివాసరావ్! ఏమిటి విశేషాలు’ అని పలకరిస్తూనే ‘ఇవన్నీ రొటీన్ ఫైల్స్, చిన్న ఇనీషియల్ వేస్తే,  వీటి పని అయిపోతుంది. ఇలాంటివే రోజూ డజన్ల కొద్దీ వస్తాయి. తీరిక చేసుకుని వీటిని క్లియర్ చేస్తే పెండింగ్ వుండదు. సీరియస్ ఫైల్స్ ని ఎలాగూ జాగ్రత్తగా చదివి పెట్టాలి. వీటిని ఆపకుండా  చూసి, చూసినట్టు ఒక ఇనీషియల్ వేసి పంపిస్తే, పెండింగ్ ఫైల్స్ చాలా తగ్గిపోతాయి’ అని ఆయనే చెప్పారు, తను పనిచేసే విధానాన్ని వివరిస్తూనే. ఆయనని చూడడానికి విజిటర్లు వచ్చినప్పుడు కూడా ఓ పక్క వారితో మాట్లాడుతూనే మరోపక్క వెంగళరావు గారు చేసే పని ఇదే అని ఆ రోజుల్లో విలేకరులందరికీ తెలిసిన విషయమే.

ఇక ఆయన తర్వాత అంటే ఎమర్జెన్సీ తర్వాత ముఖ్యమంత్రి అయిన మర్రి చెన్నారెడ్డి గారిది మరో స్టైల్. ఆ రోజుల్లో ముఖ్యమంత్రులు దౌరా వెళ్ళేటప్పుడు రైళ్ళలోనే ప్రయాణం చేసేవారు. ఇప్పటిలా హెలికాప్టర్లు, ప్రత్యేక విమానాలు ఉండేవి కావు. చెన్నారెడ్డి గారు విశాఖ రైల్లో వెడుతుంటే ఇలాంటి రొటీన్ ఫైల్స్ అన్నీ కట్టగట్టి ఆయన ప్రయాణం చేసే రైల్వే బోగీలోకి చేర్చేవారు. కదిలే రైలు కాబట్టి విజిటర్ల గోల వుండదు. కాజీపీట దగ్గర ఆ జిల్లా అధికారులు ఓ జీపును సిద్ధంగా ఉంచేవారు. అప్పటివరకు క్లియర్ చేసిన ఫైళ్ళని ఆ జీపులో అప్పటికప్పుడే హైదరాబాదు చేర్చేవారు. అలాగే బెజవాడ దగ్గర. అవసరాన్ని బట్టి మరికొన్ని స్టేషన్ల దగ్గరా ఇలాంటి ఏర్పాట్లు ఉండేవి. ముఖ్యమంత్రి రైల్లో సంతకాలు చేసిన ఫైళ్ళన్నీ మర్నాడు ఆఫీసు టైముకల్లా హైదరాబాదు చేరేవి. ఇంత చేసినా ఆయన హయాములో పేరుకుపోయిన పెండింగ్ ఫైల్స్ సంఖ్య ఎక్కువే అని చెప్పుకునేవారు.

చెన్నారెడ్డి అనంతరం ముఖ్యమంత్రి టి. అంజయ్య. ఆయన సంతకం విచిత్రంగా వుండేది. ఇనీషియల్ వేసి ఫైల్ క్లియర్ చేసే సంతకం కాదు. ఒక్కో సంతకానికి కొంత వ్యవధానం తీసుకునేవారు. సమర్ద్దుడు, సచ్చీలుడు అయిన  సీనియర్ ఐ. ఏ. ఎస్. అధికారి యూబీ రాఘవేంద్రరావు ముఖ్యమంత్రి కార్యదర్శి. అంచేత ఎలాంటి తభావతు రాకుండా ఫైల్స్ క్లియర్ అయ్యేవి. అంజయ్య ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నంత కాలం పార్టీలోని ఆయన రాజకీయ ప్రత్యర్థులు పరిపాలనానుభవం లేని వాడిగా ప్రచారం చేసేవారు. అంచేత ముఖ్యమంత్రి కార్యాలయం వారు ఈ ప్రచారానికి అడ్డుకట్ట వేసేందుకు ఒక చిట్కా కనుక్కున్నారు. నలుగురితో సభ తీరి వున్నప్పుడు, సీ ఎం చూసినట్టుగా, ఇనీషియల్ వేసి పంపించే రొటీన్ ఫైళ్లను, ఆ సమయంలో ఆయన ముందు ఉంచేవారు. ఆయన చకాచకా క్లియర్ చేస్తూ మధ్య మధ్య,  ‘ఈ ఫైల్ ఏమిటి, ఇవ్వాళే సంతకం చేయాల్సినంత అర్జెంట్ ఏమిటి’ అని అధికారులను ప్రశ్నించేవారు. ఇది కళ్ళారా చూసిన ఆ  నలుగురు బయటకు వెళ్లి, ఏమో అనుకున్నాం కానీ అంజయ్య గారు ప్రతి ఫైలును జాగ్రత్తగా చూసిన తరువాతే సంతకం చేస్తారు అని మరో నలుగురితో చెప్పేవారు. బయట వారు ఎవరూ లేనప్పుడు ముఖ్యమైన ఫైళ్లను ముందు పెట్టి,  అందులోని మర్మాలను వివరించి చెప్పి ముఖ్యమంత్రి ఆమోదం ముద్ర వేయించుకునే వారు. అందుకే ఏ ముఖ్యమంత్రికయినా మంచి పేరు రావాలి అంటే సమర్ధులు, స్వార్ధరహితులు అయిన మంచి అధికారులు తన పేషీలో వుండేలా చూసుకోవాలి.

 

మంత్రి చెప్పిన భగవద్గీత

‘లాంగ్ లాంగ్ ఎగో, సో లాంగ్ ఎగో, నో బడీ కెన్ సే హౌ లాంగ్ ఎగో’ అని వెనక ఓ సినిమాలో  డైలాగ్ వుంది.

అలాగే రేడియో  విలేకరిగా ఓ వెలుగు వెలుగుతున్న ఓ పాత భూతకాలంలో, ఘనత వహించిన ఓ ఎంపీ గారు నన్నొక పని అడిగారు.  తలచుకుంటే ఆయనకది చిటికలో పని. ఆయనకు పని పడింది రాష్ట్ర ప్రభుత్వంలో ఒక ఉద్యోగి పని. ఆ ఉద్యోగికి జరూరుగా బదిలీ కావాలి. అదీ రాష్ట్రానికి కడగొట్టున వున్న పొరుగు రాష్ట్రపు సరిహద్దు ప్రాంతానికి.

నాకది చాలా చిన్న పని అనిపించింది. చూస్తూ చూస్తూ అంత దూరం బదిలీ కోరేవారు ఎవరుంటారు? కాబట్టి అడగాలే కాని ఎవరైనా చేస్తారు అని ఏకంగా ఆ సంబంధిత మంత్రి దగ్గరికే వెళ్లి చీటీ ఇచ్చాను. ఆయనతో నాకు చాలా కాలంగా మంచి స్నేహమే వుంది. అడగక అడగక  అడిగాను కాబట్టి వెంటనే పని అవుతుంది అనుకున్నా.

నేరుగా సచివాలయానికి వెళ్లి అడిగా.

‘ఈ ఉద్యోగి నీకు తెలుసా!’ అని మంత్రి అడిగారు.

‘నాకు అతడి ముక్కూ మొగం తెలియదు. కానీ మీ వంటి సన్నిహితుడే నన్ను ఈ ఫేవర్ అడిగారు. అందుకనే వచ్చాను’

‘సరే! నీ స్కూటర్ ఇక్కడే పెట్టు. రేపు తీసుకు పోదువు కానీ. ఈరోజు నాతో మా ఇంటికి రా. మళ్ళీ నా కార్లో నిన్ను ఇంట్లో దింపుతాను’

ఆయన కార్లోనే ఆయన ఇంటికి వెళ్లాను. మంత్రిగారు లోపలకి వెళ్లి తయారై వచ్చారు. ఇద్దరం ఆయన పోర్టికో పైన వున్న బాల్కానీ వంటి దానిపై వేసిన కుర్చీల్లో కూర్చున్నాము.

అప్పుడు ఆయన నాకు చేసిన పొలిటికల్ లాయల్టీ అనే భగవద్గీత ఇది.

‘శ్రీనివాస్. నీకు అర్ధం కాదు కానీ మాకు లాయల్టీ చాలా ముఖ్యం. ఏదైనా పనిచేస్తే డబ్బు తీసుకుని పనులు చేస్తామనే నింద మాపై వుంది. అది పూర్తిగా నిజం కాదు, అలాగని అబద్ధం కాదు. నువ్వు అడిగిన బదిలీకి లక్షకు  తక్కువ కాదు. నీకు అతడి ముక్కూ మొహం తెలియదు. ఇతడి గురించి నలుగురు ఎమ్మెల్యేలు, ముగ్గురు ఎంపీలు లెటర్లు ఇచ్చారు.  ఎంక్వైరీ చేస్తే అతడు మంచి సంపాదనపరుడు అని తెలిసింది.  హైదరాబాదు నుంచి ఆదిలాబాదు జిల్లా చివరకి ఎవరూ బదిలీ కోరుకోరు. బార్డర్ ఏరియాలో వారి సంపాదన రోజుకు వేలల్లో వుంటుంది.  అదంతా వారికి దక్కదు. కింద నుంచి పై దాకా పంపకాలు వుంటాయి. అంచేత  మా ఎమ్మెల్యేలు చెప్పినా నేను పట్టించుకోలేదు.

‘ఈ సంగతులు ఏవీ నీకు తెలియదన్న సంగతి నాకు సాయంత్రమే అర్ధం అయింది. అందుకే మాట్లాడడానికి ఇంటికి రమ్మన్నాను.

‘ఇప్పుడు అసలు విషయం చెబుతా విను. అంతమంది చెప్పినా నేను చేయలేదు కదా!  అందుకే నిన్ను పట్టుకున్నాడు, అదీ వేరే వారి ద్వారా. నువ్వు ఇన్నేళ్ళ పరిచయంలో ఎన్నడూ ఏదీ అడగలేదు. అందుకే ఆ ఫైల్ కూడా తీసుకువచ్చాను. నువ్వు నేను చెప్పిన దానికి  అవును అంటే, అతడిని అతడు అడిగిన చోటుకు బదిలీ చేస్తూ ఇప్పుడే ఇక్కడే సంతకం చేస్తాను. రేపే ఆర్డర్ ఇస్తాను. కానీ ముందు ఒక మాట చెప్పు. నా మాట ఒకటి విను. రేపటి నుంచి అతగాడు అందరితో చెబుతాడు. మంత్రి కాదన్నా నా పని నేను చేసుకోగలిగాను. ఆయన నాకో లెక్కా అన్నట్టు తోటివారితో చెబుతాడు. డిపార్ట్ మెంటులో క్రమశిక్షణ దెబ్బతింటుంది. పోనీ నీకన్నా లాయల్ గా ఉంటాడా అంటే అదీ లేదు. అతడెవరో కూడా  నీకు తెలియదు. ఇప్పుడు చెప్పు ఏం చేద్దాం’

నాకు విషయం పూర్తిగా అర్ధం అయింది.

వెంటనే చెప్పాను.

‘ముందా ఫైల్  మీ ముందు నుంచి తీసేయండి. వేరే విషయాలు ఏవైనా మాట్లాడుకుందాం!’

కాసేపు సాయంకాలక్షేపం చేసి ఆయన కారులో ఇంటికి చేరాను.

వచ్చిన తర్వాత ఆయన అన్న ఒక మాట అర్ధం బోధ పడలేదు.

‘నీకైనా లాయల్ గా ఉంటాడా!’

లాయల్ గా వుండడం అంటే ఏమిటి!

ఏమిటైతే నాకెందుకు! నాకు అవసరం లేని వ్యవహారం.

కింది ఫోటో:

ముఖ్యమంత్రిగా టి. అంజయ్య చేత ప్రమాణస్వీకారం చేయిస్తున్న ఆ నాటి గవర్నర్ కేసీ అబ్రహాం.

ఒక పక్క నాటి డీజీపీ ఎంవీ నారాయణ రావు, మరోపక్క అధ్యతన భావిలో డీజీపీ, గవర్నర్ అయిన సీనియర్ ఐ. పి. ఎస్. అధికారి శ్రీ రామ్మోహన్ రావు, వారి మధ్యలో చుబుకం మీద చేయి పెట్టుకుని నేను.

(ఇంకావుంది)