అయాం ఎ బిగ్ జీరో ( 118 ) – భండారు శ్రీనివాసరావు

 

ఊలిచ్చ వావిలోవా . ఇది మాస్కోలో మేము వున్న ప్రాంతం. ఊలిచ్చ అంటే రష్యన్ భాషలో స్ట్రీట్ (వీధి) అని అర్ధం. వావిలోవా స్ట్రీట్ లో రేడియో మాస్కోకు 14 అంతస్తులు కలిగిన ఒక నివాస భవనం వుంది. రేడియో మాస్కో విదేశీ విభాగంలో ప్రపంచంలోని 86 భాషల్లో ప్రసారాలు సాగుతుండేవి. ఇందులో తెలుగుతో సహా 14 భారతీయ భాషలు ఉండేవి. వీటికి సంబంధించిన విదేశీ భాషా నిపుణులను ఆయా దేశాలనుంచి ఆహ్వానిస్తుండేవారు. వీరంతా కుటుంబాలతో సహా నివసించడానికి ఈ భవనాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. మేము ఇండియా నుంచి రాగానే తీసుకువచ్చి దింపిన భవనం,  రేడియో మాస్కవా దోం,  ఇదే. ( మాస్కోని మాస్కవా అంటారు. దోం అంటే రష్యన్ లో భవనం ) . బయటకు వెళ్ళే పని లేకుండా ఇందులోనే రెస్టారెంట్, హెయిర్ కటింగ్ సెలూన్ మొదలయిన వసతులతో పాటు, ఎలాంటి అవసరం వచ్చినా సాయపడడానికి, ఎలక్ట్రీషియన్, ప్లంబర్ మొదలైన  సిబ్బంది రేయింబవళ్ళు సిద్దంగా వుంటారు.

 ఇంటికి కూతవేటు దూరంలో 'ప్రోదుక్తి' దుకాణం వుంది. ఇందులో అన్ని రకాల పాల పదార్ధాలు, పాల ఉత్పత్తులు దొరుకుతాయి. మరికొద్ది దూరంలో, 'రీనక్' అనే మార్కెట్ వుంది. గోర్బచేవ్ ప్రవచించి అమలు చేసిన గ్లాస్నోస్త్, పెరిస్త్రోయికా సిద్దాంతాల నేపధ్యంలో ఆవిర్భవించిన 'నయా' మార్కెట్ 'రీనక్'. ఇక్కడ అన్ని రకాల ఆహార పదార్ధాలు దొరుకుతాయి. అయితే, బయట షాపుల్లో కంటే ధరలు ఎక్కువ. ఉత్పత్తి ఖర్చుని బట్టి వస్తువు ధర ఉండాలనే సూత్రం ప్రాతిపదికగా ఈ మార్కెట్లు కొత్తగా వెలిసాయి.

చవక అనే పదం కన్నా చవక

మా బామ్మ చెబుతూ వుండేది , 'తన చిన్న తనంలో పుట్టెడు వడ్లు (పది బస్తాలు) రూపాయికి అమ్మేవారని.

మాస్కోకి వచ్చిన తరవాత బామ్మ చిన్ననాటి రోజులు మా అనుభవంలోకి కూడా వచ్చాయి.

మేము వచ్చిన కొత్తల్లో ఇండియాకు ఫోన్ చేసినప్పుడు,  'అక్కడ చవగ్గా ఏమి దొరుకుతాయి?' అని మా వాళ్ళు అడిగేవారు. 'అన్నీ చవకే' అని జవాబు చెబుతుండేవాళ్ళం.

మన రూపాయికి నూరు పైసలు మాదిరిగానే రష్యన్ రూబుల్ కు వంద కోపెక్కులు. ఒక కోపెక్కుకు దొరికే వస్తువులు కూడా వున్నాయి. అగ్గిపెట్టె, కోడిగుడ్డు లాంటివి ఒక కోపెక్కు పెట్టి కొనుక్కోవచ్చు. గాలన్ పెట్రోలు ముప్పయి కోపెక్కులు. పది రూబుళ్ళు మనవి కావనుకుంటే కారు ట్యాంక్ నింపుకోవచ్చు. పాలకూ, పెట్రోలుకూ ధరలో తేడా వుండదు. ఒక్క మాస్కోలోనే కాదు,  దేశ వ్యాప్తంగా ధరవరలన్నీ ఒకే మాదిరిగా వుండడం మరో విశేషం. పల్లెల్లో, బస్తీల్లో అంతా సమానమే. పైగా ప్రతి వస్తువు మీదా దాని ధర ముద్రించి వుంటుంది. ఆఖరికి ప్రతి కోడిగుడ్డుపై కూడా.  బేరసారాలకు తావు లేకపోవడం, ధర గురించిన బాధ లేకపోవడం,  ఇవన్నీ భాష తెలియని మా బోంట్లకి వరంగా మారింది.

అయితే , పెరిస్త్రోయికా, గ్లాస్నోస్త్ సిద్దాంతాల అమలు ప్రభావం కొద్ది కొద్దిగా ధరవరలపై పడుతూ వచ్చి అయిదేళ్ళ తరువాత ఇండియాకు తిరిగి వచ్చే నాటికి మేము వచ్చిన మాస్కో ఇదేనా అన్నంతగా మారిపోయింది. ఇంతకుముందు పేర్కొన్న 'రీనక్' వంటి మార్కెట్లు అన్ని రంగాల్లో ప్రవేశించి,  దశాబ్దాలతరబడి 'మార్పు' అంటే తెలియని సోవియట్ పౌరుల జీవితాలను అతలాకుతలం చేసాయి.

మాస్కో గోంగూర

మాస్కోలో పనిచేసే విదేశీయులకు వేతనాలు అధికంగా లభిస్తాయి కాబట్టి, రీనక్ వంటి మార్కెట్లలో వాళ్ళే ఎక్కువగా కనిపిస్తుంటారు. కాకపొతే, అక్కడ లభించే ఆహార పదార్ధాలలో తొంబయి శాతం మాంసాహారులకి పనికివచ్చేవే. ఒకటీ అరా కానవచ్చే ఆకుకూరల్లో,  కొన్నింటిని మా ఆవిడ 'శబరి' లాగా కొరికి చూసి,  గోంగూర 'పులుపు' కు కాసింత అటూఇటూ గా వున్న ఒక ఆకుకూరకు 'గోంగూర' అని నామకరణం చేసింది. ఆ తరవాత, మాస్కోలో మేమున్న అయిదేళ్ళూ,  వచ్చిన అతిధులకు ఆ గోంగూరతోనే ఆతిధ్యం. అంతే కాకుండా,  మాస్కోలో వున్న ఇతర  తెలుగు కుటుంబాల్లో కూడా 'రీనక్ గోంగూర' ప్రధాన అధరువుగా మారిపోయింది.

అలనాటి సోవియట్ యూనియన్  లో కొత్తగా వెళ్ళిన మా వంటి వారికి అక్కడ చాలాకాలంగా ఉంటున్న మన  వాళ్ళు ఓ నీతి బోధ చేసేవాళ్ళు.

‘కనబడిన క్యూలో నిలబడు. దొరికిన ప్రతిదీ కొనుక్కో. కొన్న వస్తువు పనికొస్తుందా రాదా, అసలు అదేమిటి  అన్నది ఇంటికి వెళ్లి చూసుకో”

దీనికి కారణం వుంది. ఆ దేశంలో ప్రతిదీ బీరు నుంచి కారు వరకూ అన్నీ కారు చౌకే. లీటరు పాలు ముప్పయి కోపెక్కులు. (మన పైసల వంటివి). లీటరు పెట్రోలూ   ముప్పయి కోపెక్కులే. కార్లూ, రిఫ్రేజ్ రేటర్లు ఏవీ ఖరీదు కావు. చౌక అనే దానికి తోడు ప్రజల కొనుగోలు శక్తి కూడా అపరిమితం. దానాదీనా  జనాలు అవసరం వున్నా లేకపోయినా, అవసరానికి మించి కొనుగోళ్ళు చేసేవాళ్ళు. అంచేత వచ్చిన సరుకులు వచ్చినట్టు క్షణాల్లో అయిపోయేవి. మళ్ళీ ఎప్పుడు వస్తాయో తెలియదు.

అవసరానికి మించి కొనుగోళ్ళు జరపడం వల్ల కృత్రిమ కొరత ఏర్పడేది. దానితో పాటే క్యూలు పెరిగిపోయేవి. మనిషికి ఇన్నే అనే నిబంధన పెడితే అందరికీ దొరికేవేమో. కానీ ప్రజా సంక్షేమం పేరుతొ అలాంటి ఆంక్షలు ఉండేవి కావు.

ఏతావాతా జరిగింది ఏమిటంటే ఏ కొరతా లేని దేశంలో అన్నిటికీ కొరతలు ఏర్పడ్డాయి.

కొరత మాట ఎలా వున్నా ఏదీ ఖరీదు కాదు. అంచేత దొరికిందే కొనుక్కుందామని క్యూలలో కాలక్షేపం చేయడం జనాలకు అలవాటయింది. అదృష్టం బాగుంటే ఆ రోజు క్యూబా నుంచి దిగుమతి అయిన  తాజా తాజా అరటి పండ్లు డజన్ల కొద్దీ ఇంటికి తెచ్చుకోవచ్చు. అదృష్టం మరీ పుచ్చితే జర్మనీలో తయారయిన నాణ్యమైన ఎలెక్ట్రానిక్ వస్తువులు దొరకొచ్చు. ఖరీదు మాత్రం రూబులు (రూపాయ్) దాటితే గొప్ప.

ఒకసారి ఇలానే ఓ క్యూలో నిలబడి చాలా చవగ్గా కనబడ్డది ఒకటి కొని ఇంటికి తెచ్చాను. చాలా బరువున్న ఆ  ప్యాకెట్ మీద రష్యన్ లో ఏదో  రాసుంది. అదేమిటో తెలియక పక్కన పడేశాను. తీరా ఎవరో చెప్పారు, అది చెకొస్లవేకియాలో  కట్ గ్లాస్ తో తయారుచేసిన  విస్కీ సెట్ (డికా౦టర్) అని. మనదేశంలో దాని ఖరీదు వేలల్లో వుంటుందని.

(ఇన్నేళ్ళ తరువాత కూడా, ఇన్ని ఇళ్ళు మారిన తరువాత కూడా అదిప్పుడు మావద్ద భద్రంగా వుంది, ఆ నాటి మా వైభవానికి ఓ తీపి గుర్తుగా) 

కింది ఫోటో

చెకొస్లవాకియా కట్ గ్లాస్ డికాంటర్

(ఇంకావుంది)