పీవీ హయాంలోనే వైఎస్ కి తప్పిపోయిన సీఎం ఛాన్స్

 విప్లవ తపస్వి పీవీ : రచన : శ్రీ ఏ. కృష్ణారావు    

సమీక్ష తొమ్మిదో భాగం : భండారు శ్రీనివాసరావు

 

“ఏం సార్! కోట్ల బదులు వైఎస్ ని ముఖ్యమంత్రిని చేసుంటే బాగుండేది కదా! ఆంధ్రప్రదేశ్ లో కూడా మిమ్మల్ని గెలిపించేవారు కదా!”

పీవీ ప్రధాన మంత్రి పదవి నుంచి తప్పుకున్న తరువాత రచయిత కృష్ణారావు మాజీ ప్రధాని పీవీని అడిగారు.

“వైఎస్ కు నాయకత్వ లక్షణాలు ఉన్నమాట నిజమే! కానీ కోట్ల నామీద పూర్తి ఒత్తిడి తెచ్చారు” అని పీవీ బదులిచ్చారు.

అంతే కాదు, మరో మాట అన్నారు, ‘మీడియా కూడా కోట్లకు ఉపయోగపడింది’ అని.

ఆ మాట వినేసరికి నేను దిగ్భ్రాంతి చెందాను అని కృష్ణారావు రాసుకున్నారు. ఎందుకంటే పీవీ ప్రస్తావించిన మీడియాలో ఆయన కూడా భాగం కనుక.

ఈవిషయమై రచయిత ఇంకా కొంత వివరణ ఇచ్చే ప్రయత్నం చేశారు.

“నీవు తరచూ కోట్లని కలుస్తూ వుండు. ఆయన చెప్పిందిరాయి...” అని ఉదయం దినపత్రికలో మా చైర్మన్ మాగుంట సుబ్బిరామిరెడ్డి చెప్పేవారు. కోట్ల అప్పుడు కేంద్రంలో న్యాయశాఖ మంత్రిగా వుండేవారు.

“కోట్లని కలిసినప్పుడు తనపై బాగా ఒత్తిడి వస్తోందని, పార్టీ నేతలంతా తానే  ముఖ్యమంత్రి కావాలనుకుంటున్నారని చెప్పేవారు. దీనితో నేను ‘కోట్లపై పెరుగుతున్న ఒత్తిడి’ అని వార్త రాస్తే దాన్ని ఉదయంలో పతాక శీర్షికలో ప్రచురించారు. ఆ వార్తను కోట్ల విజయభాస్కరరెడ్డి  ప్రధాని పీవీకి చూపించి ప్రభావితం చేశారని అంటారు.

“నిజానికి ఆ సమయంలో యువనేత అయిన వైఎస్ రాజశేఖర రెడ్డి తనను ముఖ్యమంత్రి చేస్తారు అనే నమ్మకంతో వుండేవారు. ద్రోణంరాజు సత్యనారాయణ, కొణతాల రామకృష్ణ, కణితి విశ్వనాధం వైఎస్ కు మద్దతు.

“ఒక దశలో ప్రధాని పీవీ,  వైఎస్ కు అనుకూలం అన్నట్టు సంకేతాలు అందాయి. ఒకరోజు ఆయన పీవీని కలిసి సంతోషంగా తన నివాసానికి తిరిగివచ్చారు. నేను వైఎస్ కు ఎదురుపడి, ఏం జరిగిందని అడిగాను. ’పరిస్తితులు తనకు అనుకూలంగా వున్నాయని, తాను దాదాపు సీ ఎం అయినట్టే’ అని సంతోషంగా చెప్పారు.

“అయితే తర్వాత  పరిస్థితి మారిపోయింది. కోట్ల, నేదురుమల్లి వర్గాలు ఏకమయ్యాయి. ఎమ్మెల్యేలలో అత్యధికులు వైఎస్ కు అనుకూలంగా ఉన్నప్పటికీ ఆయన ప్రయత్నాలు ఫలించలేదు.

“ఒక రోజు వైఎస్ ఢిల్లీ వచ్చారని తెలిసి ఫోన్ చేశాను. ఆయన ‘చెప్పు కృష్ణారావ్’ అన్నారు. పీసీసీ మార్పు గురించి అడిగాను. ‘నన్నెందుకు అడుగుతావయ్యా! ఆ లంబూని (ఆరడుగులవాడు) అడుగు’ అని కోట్లని పరోక్షంగా విమర్శించారు.

‘ఆరడుగులవాడినే అడగండి’ అని హెడ్డింగ్ పెట్టి వైఎస్ అన్న మాటలు గురించి రాశాను. ఇది కోట్ల, వైఎస్ నడుమ మరింత ఘర్షణకు దారి తీసింది. ఆ వార్త రాసినందుకు వైఎస్ కు నా మీద ఆగ్రహం కలిగినట్టు తెలిసింది. ‘నువ్వు వైఎస్ కి కొన్ని రోజులు కనపడకపోవడమే మంచిది’ అని ద్రోణంరాజు నాకు సలహా ఇచ్చారు కూడా.

“ఒకరోజు నేను ద్రోణంరాజు సత్యనారాయణతో మాట్లాడుతున్న  సమయంలో వైఎస్  ధవళ వస్త్రధారి అయి పెళ పెళలాడుతూ వచ్చారు. ఆయన రాక గమనిస్తూనే ద్రోణం నా భుజం పై చేయి వేశారు. ద్రోణంతో  నాకు సాన్నిహిత్యం వుందని తెలిసి వైఎస్ మెత్తపడ్డారు. అయినా, ‘ఏం కృష్ణారావ్ ఏమిటా వార్త అలా రాయొచ్చా’ అని ఆగ్రహంగా అడిగారు. ‘నీవు హీరోవి రాజా! చూడు ! ఆ వార్త నీకెంత ప్రాధాన్యత పెంచిందో’ అని ద్రోణంరాజు నన్ను సమర్థించారు. ‘చరిత్రలో కొన్ని రికార్డు చేయడం అవసరం’ అని నేను అనేసరికి వైఎస్ గట్టిగా నవ్వేసారు.

(ఇంకావుంది)                   

 

పీవీ కోసం తీహార్ జైల్లో నెంబర్ వన్ గది సిద్ధం : సమీక్ష ఎనిమిదో భాగం

 పీవీ కోసం తీహార్ జైల్లో నెంబర్ వన్ గది సిద్ధం చేసిన అధికార్లు! 

విప్లవ తపస్వి పీవీ  సమీక్ష ఎనిమిదో భాగం 

పుస్తక రచన : శ్రీ ఏ. కృష్ణారావు : సమీక్ష : భండారు శ్రీనివాసరావు

ఎన్నికల్లో పరాజయం దరిమిలా  ప్రధాన మంత్రి పదవికి పీవీ రాజీనామా చేసిన రెండు వారాలకు రవీంద్ర కుమార్ చేసిన పిటిషన్ ఆధారంగా  1996 మే 24న ఎఫ్ ఐ ఆర్ దాఖలు చేయమని ఢిల్లీ హైకోర్ట్ ఆదేశించడంతో పీవీని ఏ వన్ గా పేర్కొంటూ సీ బి ఐ నిందితులపై దశల వారీగా చార్జ్  షీట్లు దాఖలు చేస్తూ  పోయింది. అవిశ్వాస తీర్మానానికి వ్యతిరేకంగా నలుగురు జే ఎం ఎం ఎంపీలకి కోట్లాది రూపాయలు చెల్లించారని ఆరోపించింది.

2000 సెప్టెంబర్ 29 వ తేదీన పీవీ, బూటా సింగ్ లకు శిక్ష విధిస్తూ ప్రత్యేక కోర్టు న్యాయమూర్తి అజిత్ బరహోఖ్ చారిత్రాత్మక తీర్పు వెలువరించారు. నేరపూరిత కుట్ర, అధికార దుర్వినియోగాలకు పాల్పడ్డారని జడ్జి తీర్మానించారు.

79 సంవత్సరాల పీవీని జైలుకు తరలిస్తారని సంచలనాత్మక వార్తా కధనాలు ప్రచురించారు. తీహార్ జైలులో నెంబరు వన్ జైలులో ఏర్పాట్లను కూడా చేసినట్టు అధికారులు చెప్పారు. పీవీ కటకటాల వెనుక వున్నట్టు ఒక పత్రికలో  ఫోటో కూడా ప్రచురించారు. 

కింది కోర్టు తీర్పును పీవీ సవాలు చేస్తూ అప్పీల్ చేసుకున్నారు. ఢిల్లీ హైకోర్టు న్యాయమూర్తి ఆర్.ఎస్.సోధి కింది కోర్టు తీర్పును కొట్టేసి పీవీ, బూటా సింగ్ లకు కేసు నుంచి విముక్తి కలిగించారు.

పీవీ కేసుల గురించిన ప్రస్తావనలో రచయిత కృష్ణా రావు సీ.బి.ఐ. గురించి ఒక ఆసక్తికర వ్యాఖ్య చేశారు.

“సీ.బి.ఐ. చాలా కుట్రలు, కుహకాలు, వ్యూహ, ప్రతివ్యూహాలతో కూడిన సంస్థ. ఉత్తరాదివారయితే ఇలాంటి కేసుల్లో తిమ్మిని బమ్మి చేయగలరు. ఢిల్లీ పోలీసులతోను, న్యాయమూర్తులతోను వారికి సంబంధాలు వుంటాయి. సీ.బి.ఐ. డైరెక్టర్ విజయరామారావుకు ఆ మాయాజాలాలు అంతగా తెలియవు. సుప్రీం ఆదేశాలతో ఆయనకు ఏమి చేయాలో పాలుపోలేదు. ‘ఒక పోలీసు స్టేషన్ ఇన్స్పెక్టర్ చేయగలిగిన పని కూడా సీ.బి.ఐ. చేయడం లేదు’ అని ఒకసారి వ్యాఖ్యానించింది.

జైన్ హవాలా కేసుల్లో వివిధ పార్టీల నేతల పేర్లు బయటకు రావడంతో పీవీ రాజకీయ పరమైన ఒత్తిడికి గురయ్యారు. బీజేపీ  నాయకుడు ఎల్.కె. అద్వాని తనను నిర్దోషిగా ప్రకటించేవరకు సభలో అడుగు పెట్టాను అని ప్రకటించి లోక్ సభ సభ్యత్వానికి రాజీనామా చేశారు. శరద యాదవ్ కూడా సభ్యత్వం ఒదులు కొన్నారు. యశ్వంత్ సిన్హా బీహారు శాసన సభకు రాజీనామా చేశారు.

ఈ కేసు వల్ల జరిగే రాజకీయ నష్టం గమనించి పీవీ అనేకసార్లు విజయరామారావుతో మాట్లాడారు. కానీ కోర్టు వెంటపడుతోందని అంటూ విజయరామారావు తన నిస్సహాయత వ్యక్తం చేశారు. ఒకరోజు కాంగ్రెస్ నేత బలరాం జాఖడ్ తెలుగు మీడియాను చూసి ‘ ఆప్ కా రావ్ బర్ బాద్ కర్ దియా. హం సబ్ కో జైల్ బిజ్వానే కా కోషిష్ కియా’ ( మీ రావు మమ్మల్ని దుంప తెంచారు. మమ్మల్ని జైలుకు పంపించే ప్రయత్నం చేశారు) అని వ్యాఖ్యానించారు.  

జైన్ హవాలా కేసు దరిమిలా ప్రజాప్రయోజనాల వ్యాజ్యాల ద్వారా ఎవరినైనా బజారుకు ఈడ్వవచ్చు అన్న అన్న సంగతి తెలిసిందని రచయిత అభిప్రాయ పడ్డారు.      

కోర్టులు కేసులు నుంచి గట్టెక్కడానికి, ప్రధాని పదవిని కాపాడుకోవడానికి పూజలు చేయించాలని పీవీ మీడియా సలహాదారు పీవీఆర్ కె ప్రసాద్ సూచిస్తే పీవీ పెద్దగా నవ్వారు. ‘నాకు ప్రధాన మంత్రి పదవి ఏ పూజలు చేస్తే వచ్చిందయ్యా ? పోయే రోజు వస్తే పూజలు చేస్తే ఆగుతుందా?” అని పీవీ అన్నట్టు పీవీఆర్ కె ప్రసాద్ తన పుస్తకం ‘అసలేం జరిగిందంటే’ లో రాయడం గమనార్హం. పూజలు, యాగాలు, హోమాలు ఎన్నో చేయించి కూడా ఇందిరా గాంధి ఓడిపోయిన విషయాన్ని పీవీఆర్ కేకు గుర్తు చేశారు. 

పీవీ పూజలు చేసేవారు కాదని ఆయన సోదరుడు మనోహరరావు చెప్పారు. అయితే ఆధ్యాత్మికత మాత్రం ఆయనలో ఉండేదని ఆయన అన్నారు. కనీసం బయటకు వెళ్ళేటప్పుడు దండం పెట్టుకుని వెళ్ళిన సందర్భాలు కూడా లేవు. అయితే పూజలు, పునస్కారాలను ఆయన ఎప్పుడూ విమర్సించలేదని మనోహరరావు పేర్కొన్నారు. చంద్రస్వామితో సన్నిహిత పరిచయం ఉన్నప్పటికీ ఆయనతో ఎన్నడూ పీవీ పూజలు, యజ్ఞాలు చేయించిన దాఖలాలు లేవు. 

(ఇంకా వుంది)

విప్లవ తపస్వి పీవీ సమీక్ష ఏడో భాగం

 రాజకీయుల కోసం కోర్టుల్లో  రిట్లు వేసేవాళ్ళు రెడీగా వుంటారు   

విప్లవ తపస్వి పీవీ  సమీక్ష ఏడో భాగం 

పుస్తక రచన : శ్రీ ఏ. కృష్ణారావు : సమీక్ష : భండారు శ్రీనివాసరావు

“కాలం ఉనికిని ఏర్పాటు చేస్తుంది. కాలమే దాన్ని ధ్వంసం చేస్తుంది”

1996 జులై  9 వ తేదీన లఖూ బాయ్ పాథక్ కేసులో పీవీకి సమన్లు పంపుతూ న్యూ ఢిల్లీ చీఫ్ మెట్రోపాలిటన్ మేజిస్ట్రేట్ ప్రేమ కుమార్ చేసిన వ్యాఖ్యలు ఇవి.

ఆ రోజున ఆయన  ఏ ఉద్దేశ్యంతో ఈ వ్యాఖ్యలు చేసారో తెలియదు కానీ, పీవీపై కేసులు కాలమే సృష్టించింది. మళ్ళీ ఆ కాలమే ఆ కేసులను తుత్తునియలు చేసింది.

“లఖూ బాయ్ పాథక్ సాక్ష్యంలో ఎన్నో తప్పుడుతడకలు వున్నాయి. దాన్ని నమ్మలేము.” అని 2003లో కోర్టు కొట్టివేసి పీవీని నిర్దోషిగా ప్రకటించింది. కాంగ్రెస్ నేతలు కనీసం ఆయనకు అభినందనలు కూడా తెలపడానికి ముందుకు రాలేదని కృష్ణారావు తన పుస్తకంలో రాశారు.

అంతకు ముందే సెయింట్ కిట్స్ కేసులో కూడా పీవీ నిర్దోషిగా బయట పడ్డారు.

పీవీకి శిక్ష పడిన జే.ఎం.ఎం ముడుపుల కేసు పూర్తిగా రాజకీయమైనది. 1993 లో పీవీ ప్రభుత్వం అవిశ్వాస పరీక్షలో గట్టెక్కేందుకు ముడుపులు చెల్లించారనే ఆరోపణలపై  1996 ఫిబ్రవరి  22 వ తేదీన రాష్ట్రీయ ముక్తి మోర్చా అనే సంస్థ  తరపున రవీంద్ర కుమార్ అనే వ్యక్తి పిటిషన్ దాఖలు చేశారు. అవిశ్వాస పరీక్ష జరిగిన మూడేళ్ల తర్వాత, సరిగ్గా ఎన్నికలకు ముందు అతడు పిటిషన్ దాఖలు చేయడం వెనుక మతలబు లేకపోలేదు. 

ఢిల్లీలో రాజకీయ పార్టీలు వేసే ఎత్తులు పై ఎత్తులకు అనుగుణంగా కోర్టుల్లో పిటిషన్లు దాఖలు చేసే ఎన్జీవోలు, రవీంద్ర కుమార్ లాంటి వ్యక్తులు ఎప్పుడూ సిద్ధంగా వుంటారు. ఎంపీల బంగాళాల గేరేజీల్లో, మారుమూల గల్లీల్లోని కార్యకర్తల ఇళ్ళల్లో వీరి అడ్రసులు వుంటాయి. పీవీకి కోటి రూపాయలు ఇచ్చాను అని హర్షద్ మెహతా చేసిన ఆరోపణలపై తక్షణం విచారణ జరపాలని  1993లో జన హిత్ అభియాన్ అనే ఎన్జీవో సుప్రీం కోర్టులో పిటిషన్ వేసింది. 

“న్యాయ వ్యవస్థ పనిచేసే తీరు ఎలా రాజకీయమయం అయిందో దేశం గమనిస్తోంది” అని వ్యాఖ్యానిస్తూ సుప్రీం ప్రధాన న్యాయ మూర్తి జస్టిస్ ఎం. వెంకటాచలయ్య ఈ పిటిషన్ ను వెంటనే వినేందుకు నిరాకరించారు.

(ఇంకా వుంది)

డ్రెస్ మార్చుకుని రా! మంత్రిగా ప్రమాణం చేద్దువుగానీ!

  

విప్లవ తపస్వి పీవీ – రచన : శ్రీ ఏ.కృష్ణారావు 

సమీక్ష (ఆరో భాగం)- భండారు శ్రీనివాసరావు 

ఆర్ధిక సంస్కరణల అమల్లో పీవీకి నమ్మకంగా తోడ్పడిన మన్మోహన్ సింగ్ తదనంతర రాజకీయ పరిణామాల్లో, పీవీ శకం ముగిసిన చాలా కాలం తర్వాత భారత దేశానికి ప్రధాని అయ్యారు. పీవీకి మొదట్లో  స్టాప్ గ్యాప్ ప్రధాన మంత్రి అనే పేరు వచ్చినట్టే, మన్మోహన్ సింగ్ కి  కూడా తాను ప్రధానమంత్రిని అవడం అనేది చాలా యాదృచ్చికంగా జరిగిందనే అభిప్రాయం వుండేది.

మన్మోహన్ సింగ్ మాజీ ప్రధాని అయిన తర్వాత ‘Changing India’ అనే గ్రంధం రాశారు. ఆ పుస్తకం ఆవిష్కరణ కార్యక్రమంలో మాట్లాడుతూ ఆయనే ఈ విషయం వెల్లడించారు.

‘యూనివర్సిటీ గ్రాంట్స్ కమిషన్ చైర్మన్ గా వున్నప్పుడు ప్రధానమంత్రి పీవీ నుంచి ఫోన్ వచ్చింది. ‘ఎక్కడున్నారని అడిగితే ఆఫీసులో’ అని జవాబిచ్చాను. ‘అలెగ్జా౦డర్ చెప్పలేదా?’ అని పీవీ ఆరా తీస్తే, ‘చెప్పారు. కానీ నేను అంత సీరియస్ గా తీసుకోలేదని బదులిచ్చాను. 

‘లేదు. నిజంగా సీరియస్సే. నువ్వు వెంటనే వెళ్లి డ్రెస్ మార్చుకుని ప్రమాణ స్వీకారానికి రా!’ అని పీవీ ఆదేశించారు. 

‘ఆ రకంగా నేను యాదృచ్చికంగా ఆర్ధిక మంత్రిని అయ్యాను’ అని మన్మోహన్ సింగ్ చెప్పేసరికి ఇండియా ఇంటర్నేషనల్ సెంటర్ లోని సభా ప్రాంగణం నవ్వులతో మార్మోగిపోయింది అని రాసారు ఈ పుస్తక  రచయిత కృష్ణారావు.

ఆర్ధిక సంస్కరణలను అమలు చేసే విషయంలో తనకు ప్రధాని పీవీ పూర్తి స్వేచ్ఛ ఇచ్చారని చెబుతూ, ‘బడ్జెట్ ప్రవేశపెట్టాల్సివచ్చినప్పుడల్లా నేను నార్త్ బ్లాక్ కి (ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం) వెళ్ళాల్సిన అవసరం వుండేది కాదని మన్మోహన్ సింగ్ ఒక సందర్భంలో చెప్పారు.

నిజానికి ఎగుమతి సబ్సిడీ రద్దు చేయడానికి వాణిజ్యమంత్రిగా వున్న చిదంబరం వెనుకాడారు. ఎగుమతులను ప్రోత్సహించాలంటే సబ్సిడీ తప్పదనే పాత కాలం ఆలోచనలతో ఉన్న చిదంబరం తటపటాయించడంతో మన్మోహన్ సింగ్ ఆయనకు గట్టిగా చెప్పారు. ‘త్వరగా నిర్ణయించండి, రేపటికల్లా ప్రకటించాలని ప్రధాని చెప్పారు’ అనడంతో చిదంబరం ఆశ్చర్యపోయి సాయంత్రానికల్లా ప్రతిపాదనలు సిద్ధం చేశారు.

1991 జులై  13న లోకసభలో విశ్వాస తీర్మానంపై ఓటింగ్ జరగడానికి ముందు ప్రధాని పీవీ నరసింహారావు తన సంస్కరణలను బలంగా సమర్ధించుకున్నారు. ప్రసంగపాఠాన్ని పక్కనపెట్టి నలభయ్ అయిదు నిమిషాల పాటు అనర్ఘలంగా ప్రసంగించారు.

‘సర్వనాశే సముత్పన్నే అర్ధం త్యజిత పండితా’ (సర్వం నాశనం అవుతున్న తరుణంలో వివేకవంతులు కొంత త్యాగం చేసి మిగతాది నాశనం కాకుండా కాపాడుకుంటారు) అని లోకసభ సాక్షిగా దేశ ప్రజలకు స్పష్టం చేశారు.

వ్యవసాయం గురించి మాట్లాడినప్పుడల్లా పీవీలో రైతు నేపధ్యం స్పష్టంగా కనపడేది.

వ్యవసాయానికి సంబంధించి ప్రయోగాలు చేసి ప్రమాదాలను ఆహ్వానించ కూడదు అని ఆయన చెబుతుండేవారు.

‘దయచేసి పేద ప్రజలతో ప్రయోగాలు చేయకండి’ అని అంతర్జాతీయ వ్యవసాయ పరిశోధనపై 1994లో జరిగిన సంప్రదింపుల కమిటీ సమావేశంలో పీవీ కోరారు.

‘నా గ్రామంలో నా భూమిలో ప్రతి సర్వే నెంబరు గురించి నన్ను అడగండి. ఏ పరిస్థితుల్లో అది పండుతుందో, ఏ పరిస్థితుల్లో అది పండేందుకు నిరాకరిస్తుందో నేను చూశాను. అది కేవలం మట్టి నేలే కదా, దానితో మీరేమి చేసినా పండుతుంది అని అనుకోకండి. ఫ్యాక్టరీలో ఉత్పత్తి జరిగినట్టు జరుగుతుందని అనుకోకండి. దానికి ప్రాణం వున్నది. దాన్ని పసిపాపలా చూసుకోవాలి. అమ్మలా దాన్ని కాపాడుకోవాలి’ అని పీవీ చెప్పారు.

చరిత్రలో ఒక్కో వ్యక్తి అవసరం ఒక్కో రకంగా వుంటుంది. దేశంలోని ఆర్ధిక, సామాజిక పరిస్థితులను సమూలంగా మార్చేందుకు ప్రయత్నించిన పీవీ నరసింహారావు చారిత్రక పాత్రను కూడా ఇదే విధంగా అవగాహన చేసుకోవాలని ఈ పుస్తక రచయిత కృష్ణారావు అభిప్రాయపడ్డారు.

(ఇంకా వుంది)

విప్లవ తపస్వి పీవీ – సమీక్ష (ఐదో భాగం)- భండారు శ్రీనివాసరావు

 

రెండు ఉద్యోగాలు పోగొట్టుకున్న పీవీ నరసింహారావు  

“ఆయనదొక రికార్డు కాని విజయవంతమైన చరిత్ర” అని ప్రపంచ ఆర్ధిక వేదిక అధ్యక్షుడు క్లాస్ స్క్వాబ్ పీవీని బాహాటంగా ప్రశంసించారు.

పీవీ ప్రధాని పదవి నుంచి దిగిపోయాక మూడేళ్ళకు ఢిల్లీలో జరిగిన కార్యక్రమంలో జే ఆర్ డి టాటా స్మారకోపన్యాసం చేస్తూ పీవీ ఓ ఆసక్తికరమైన వ్యాఖ్య చేశారు.

“సోషలిస్ట్ కార్యక్రమాన్ని (భూసంస్కరణలను) అమలుచేసే  క్రమంలో నేను ఒక ఉద్యోగాన్ని(ముఖ్యమంత్రి పదవి)పోగొట్టుకున్నాను. సోషలిస్ట్ క్రమం తర్వాత ఉదారీకరణను అమలు చేసే క్రమంలో మరో ఉద్యోగాన్ని(ప్రధాన మంత్రి పదవి) పోగొట్టుకున్నాను”

రాజీవ్ హత్య తరువాత కాంగ్రెస్ పార్లమెంటరీ పార్టీ నేతగా ఎన్నికైన పిదప పీవీ నరసింహారావు అప్పటి క్యాబినెట్ సెక్రెటరీ నరేష్ చంద్ర ఇతర ఆర్ధిక శాఖ అధికారులను పిలిచి చర్చించారు. దేశ ఆర్ధిక పరిస్థితి చాలా ఘోరంగా వుందని వారు వివరించారు. ఆర్ధిక మంత్రిగా రాజకీయ నాయకుడిని కాకుండా ఒక ఆర్ధిక వేత్తను నియమించాలని ఆయన అప్పుడే నిర్ణయించుకున్నారు.

పీసీ అలగ్జాండర్ (ఇందిరాగాంధి ప్రిన్సిపల్ సెక్రెటరి) సలహా మేరకు ఆర్.బి.ఐ. మాజీ గవర్నర్ ఐ.జి.పటేల్ పేరును  పరిశీలించారు. ఆయన విముఖత చూపడంతో మన్మోహన్ సింగ్ ని ఎంపిక చేశారు.

1991 జూన్  21 శుక్రవారం నాడు పీవీ ప్రధానిగా పదవీ స్వీకార ప్రమాణం చేశారు. తర్వాత రెండు రోజులకే జాతినుద్దేశించి ప్రసంగిస్తూ ఆర్ధిక సంస్కరణల ఆవశ్యకతను వివరించారు. అప్పటికి ఆర్ధిక మంత్రిగా మన్మోహన్ సింగ్ ప్రమాణం స్వీకరించి ఇరవై నాలుగు  గంటలే అయింది.  తర్వాత మూడు రోజులకు మన్మోహన్ సింగ్ ఆయన్ని కలుసుకున్నారు. దేశం ప్రస్తుతం ఎదుర్కుంటున్న దుర్భర ఆర్ధిక స్థితి నుంచి గట్టెక్కాలంటే 500 కోట్ల డాలర్లు, హీన పక్షం  200 కోట్ల డాలర్ల రుణం ఐ.ఎం.ఎఫ్. నుంచి తీసుకోక తప్పదని మన్మోహన్ ప్రధానితో చెప్పారు.  పీవీ చిరునవ్వు నవ్వి ‘నాకు తెలుసు. అలాగే కానివ్వండి’ అంటే ఆర్ధిక మంత్రి ఆశ్చర్యపోయారట. అక్కడికక్కడే ప్రధాని అనుమతి లభించడంతో మన్మోహన్ నేరుగా తన కార్యాలయానికి వెళ్లి, అప్పటికప్పుడే రుణం అభ్యర్ధిస్తూ ఐ.ఎం.ఎఫ్. కు లేఖ రాశారు. రూపాయి మారకం రేటు తగ్గింపు, ఎగుమతి సబ్సిడీల కోత, పారిశ్రామిక లైసెన్సుల రద్దు వంటి నిర్ణయాలను త్వరితగతిన తీసుకున్నారు. నలభయ్ ఏళ్ళుగా అమల్లో వున్న లైసెన్స్ రాజ్ వ్యవస్థను ఎనిమిది గంటల్లో రద్దు చేశారని, ఈ నిర్ణయాలకు ముందు, జనతా దళ్ నేత చంద్రశేఖర్, బీజేపీ నాయకుడు అద్వాని, సీపీఎం నేత హరికిషన్ సింగ్ సూర్జిత్ వంటి వారితో ప్రధాని ఆంతరంగిక చర్చలు జరిపారని, అందువల్లే తర్వాత జరిగిన అఖిలపక్ష సమావేశంలో ఎలాంటి రణగొణ ధ్వనులు వినిపించలేదని, ఇదంతా పీవీ వ్యూహ రచన అని రచయిత వివరించారు.

1991 జులై మూడో తేదీ రాత్రి మన్మోహన్ సింగ్, చిదంబరం, మాంటెక్ సింగ్ ఆహ్లూ వాలియా ప్రధాని నివాసానికి వెళ్ళారు.  అప్పుడే స్నానం చేసి వచ్చి ఫ్రెష్ గా కనిపిస్తున్న పీవీకి తమ ప్రతిపాదనలు వివరించారు. నిజానికి ఇవన్నీ ఆయన పనుపునే తయారైనవి. అయినా పీవీ గుంభనగా మన్మోహన్ సింగ్ వైపు చూసి ‘వీటికి మీరు అంగీకరిస్తున్నారా?’ అని అడిగారు. మన్మోహన్ తల పంకించారు. ‘అయితే సంతకం చేయండి’ అని పీవీ అన్నారు. మన్మోహన్ సంతకం చేయగానే దానికింద పీవీ తన సంతకం  పెట్టారు.

ప్రభుత్వంలో ఒక నిర్ణయం తీసుకోవాలంటే ఒక్కోసారి కొన్ని నెలలు, సంవత్సరాలు పడతాయి. కానీ ఈ నలుగురూ కలిసి అతి వేగంతో తీసుకున్న నిర్ణయాలు విప్లవాత్మమైనవి అని చెప్పక తప్పదని రచయిత కృష్ణారావు పేర్కొన్నారు.

(ఇంకా వుంది)               

విప్లవ తపస్వి పీవీ – సమీక్ష (నాలుగో భాగం) : భండారు శ్రీనివాసరావు

 

1992 లోనే దేశంలో మొదటి ప్రైవేట్ టీవీ ఛానల్ జీ టీవీ ప్రసారాలు ప్రారంభించింది. తొలి ప్రైవేట్  ఎయిర్ లైన్స్ ‘ఈస్ట్ వెస్ట్ ఎయిర్ లైన్స్ ఎయిర్ వేస్ తన సర్వీసులు మొదలుపెట్టింది.  టెలికాం విప్లవం కూడా పీవీ హయాంలోనే మొదలైంది. 1995 జులైలో దేశంలో మొట్టమొదటి మొబైల్ టెలిఫోన్ కాల్ అప్పటి టెలికాం మంత్రి సుఖ్ రాం, పశ్చిమ బెంగాల్ ముఖ్యమంత్రి జ్యోతి బసుల మధ్యన సాగింది. అదే ఏడాది ఆగస్టు పదిహేనవ తేదీ నుంచి మొబైల్ ఇంటర్నెట్ సేవలు దేశంలో మొదలయ్యాయి.

పట్టణ, గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ఉపాధి కల్పనకు ప్రధానమంత్రి రోజ్ గార్ యోజనను ప్రధాని పీవీ ప్రవేశపెట్టారు. అప్పటివరకు దేశంలో యాభయ్ జిల్లాలలో అమలవుతున్న డ్వాక్రా పధకాన్ని పీవీ దేశమంతటికీ విస్తరించారు.

ఇలా ఒకటీ రెండూ కాదు, వందలాది కీలక నిర్ణయాలు అన్ని రంగాల్లో తీసుకున్నారు. ఆహార ధాన్యాల రవాణాపై ఆంక్షలు ఎత్తి వేశారు. మండల కమిషన్ సిఫారసుల ఆధారంగా చేపట్టిన వెనుకబడిన తరగతుల రిజర్వేషన్లు పీవీ హయాంలోనే పూర్తిగా అమలయ్యాయి.

ఆర్ధిక సంస్కరణల ఆద్యుడు అని పేరు తెచ్చుకున్న పీవీ, ఆ సంస్కరణలు   సామాజిక ఉద్వేగాలకు దారితీయరాదని పీవీ అనేక సార్లు చెప్పేవారు. ఇప్పుడు అనేకమంది రాజకీయ నాయకులు తమ ప్రసంగాలలో ప్రస్తావిస్తున్న అభివృద్ధిలో అందరికీ భాగస్వామ్యం (Inclusive Growth), స్థిరమైన అభివృద్ధి (Sustainable Development) వంటి పదాలు అప్పుడే జనించాయి. 

ఆర్ధిక సంస్కరణలు పటిష్టంగా అమలు జరగాలంటే ప్రజల భాగస్వామ్యం, అంగీకారం అవసరమని పీవీ అభిప్రాయపడేవారు. ప్రాచీన భారతీయ ఆలోచనావిధానంలో మనిషి ఆధ్యాత్మిక బలాన్ని సంతరించుకోవడానికి సూచించిన ఉదాహరణను ఆయన పేర్కొనేవారు. “ఇప్పుడిప్పుడే పెరుగుతున్న మొక్కను దారిన పోయే మేక పిల్ల సయితం పెరుక్కుని తినగలదు. కానీ అదే మొక్క పెరిగి బలమైన కాండంగా, మహా వృక్షంగా మారితే ఏనుగును కూడా దానికి కట్టి పడేయగలం” అని పీవీ చెప్పేవారు.

ఆర్ధిక సంస్కరణలకు శ్రీకారం చుట్టే ముందే పీవీ చాలా పెద్ద కసరత్తే చేశారు.

ఆ వివరాలన్నింటినీ  రచయిత శ్రీ కృష్ణారావు ఈ పుస్తకం తొలి అధ్యాయాల్లోనే తెలియచెప్పే ప్రయత్నం చేశారు. వాటిని గురించి మరోమారు.

(ఇంకావుంది)  .      

విప్లవ తపస్వి పీవీ : సమీక్ష (మూడో భాగం)

 

పీవీ గారి మల్లే రచయిత కృష్ణారావు గారికి కూడా తెలుగు భాషపై మంచి పట్టున్న సంగతి ఈ పుస్తకం చదివితే తెలుస్తుంది. అక్కడక్కడా,సందర్భోచితంగా పాత కవుల పద్యాలను ఉటంకించడం ఇందులో కనబడుతుంది.

‘తనపై వచ్చిన ఆరోపణలను పీవీ ఎప్పుడూ పెద్దగా లెక్క చేయలేదు. రాజకీయాల్లో మనకు సరైనది అనిపించినవి న్యాయ వ్యవస్థ సరైనవి అనుకోకపోవచ్చు కదా!’ అనేవారు.

తనకు గుర్తింపు రాకపోయినా తన కర్తవ్యాన్ని నేరవేర్చాలనుకున్నారు.

‘ఏ గతి రచించిరేని సమకాలమువారలు మెచ్చరే కదా!’ అని చేమకూర వెంకట కవి విజయ విలాసంలో అన్న మాటలు ఆయనకు బాగా తెలుసు. ఒక స్తిత ప్రజ్ఞుడిలా తనకు సరైందనిపించినది అమలు చేస్తూ వెళ్ళారు.

“పదవ లోకసభ విశిష్టమైనది. అది ఎన్నాళ్ళో సాగదని అనుకున్నారు. నెలలోపే పడిపోతుందనుకున్నారు. నన్ను మధ్యలో ఖాళీ భర్తీ చేయడం కోసం తాత్కాలికంగా నియమించిన ప్రధాని అన్నారు. కానీ నేను అయిదేళ్ళ పాటు ఆ ఖాళీని పూరించాను. మూడు అవిశ్వాస తీర్మానాలను ఎదుర్కున్నా చెక్కు చెదరకుండా వున్నాను. కనపడని స్నేహితుల వల్ల అది సాధ్యపడింది.” అని పీవీ 1996 మార్చి  12వ తేదీన లోకసభ చివరి రోజున అన్నారని రచయిత రాశారు.

(కనపడని స్నేహితుల వల్ల తన ప్రభుత్వం నిలబడగలిగింది అని పీవీ లోక సభ సాక్షిగా చేసిన ప్రకటన ఆసక్తికరం. కానీ ఆ స్నేహితులు ఎవరన్నది కృష్ణారావు గారు పాఠకుల ఊహకే వదిలేశారు. కనీసం ఈ తరం వారికోసం అయినా కొంచెం వివరంగా రాసివుండాల్సిందేమో!)

జెఎంఎం కేసులో ముడుపులు చెల్లించి ఎంపీలను కొనుగోలు చేశారన్నఅభియోగాలు ఎదుర్కున్నప్పటికీ పీవీపై ఎలాంటి అవినీతి ఆరోపణలు వ్యక్తిగతంగా రాలేదు. ‘నా వరకు మాత్రం నేను డబ్బు ముట్టుకోలేదు. కానీ పార్టీ నడపాలంటే, ఎన్నికల్లో గెలవాలంటే డబ్బు కావాలి కదా! వాటి బాధ్యతలు వేరొకరికి అప్పచెప్పేవాడిని’ అన్నారు పీవీ ఒకసారి నాతొ. అవిశ్వాస తీర్మానం విషయంలో ఇక ఆయన అభిప్రాయం తెలుసుకోవడానికి నేను ప్రయత్నించలేదని రాశారు రచయిత. (ఇంకా వుంది)