అయాం ఎ బిగ్ జీరో (56) - భండారు శ్రీనివాసరావు

 

బహిరంగ సభల్లో, విలేకరుల సమావేశాల్లో క్లుప్తంగా మాట్లాడి వెళ్ళిపోయే వెంగళ రావు గారు, అసెంబ్లీలో అవసరమైన సందర్భాల్లో సుదీర్ఘంగా ప్రసంగించిన సందర్భాలు కొన్ని  వున్నాయి.

1976 లో జలగం వెంగళరావు గారు ముఖ్యమంత్రి. గవర్నర్ ప్రసంగానికి ధన్యవాదాలు తెలిపే తీర్మానంపై అసెంబ్లీలో జరిగిన చర్చలో దాదాపు నలభయ్ యాభయ్ మంది సభ్యులు మాట్లాడారు. వాళ్ళు మాట్లాడినంత సేపు ముఖ్యమంత్రి సభలో తన స్థానం నుంచి కదల లేదు. మౌనంగా సీట్లో కూర్చుని సభ్యులు ప్రస్తావించిన వివిధ అంశాలపై నోట్స్ రాసుకుంటూ పోయారు. తరువాత తన సమయం రాగానే లేచి సుమారు గంటన్నరపాటు అన్ని అంశాలను స్పృశిస్తూ సమాధానం చెప్పారు. సభలోని యావన్మందీ వెంగళరావు ప్రసంగాన్ని మెచ్చుకున్నారు.

“ముఖ్యమంత్రి పదవి అనేది ఇంట్లో చిలక్కొయ్యకు తగిలించుకునే చొక్కా కాదు” అనేశారు ఆయన ఒకసారి. అదీ ఎక్కడో కాదు సాక్షాత్తు అసెంబ్లీలో.

ముఖ్యమంత్రి హోదాలో తిరుపతి వెళ్ళిన ముఖ్యమంత్రికి అక్కడి అధికారులు ఆలయ మర్యాదలతో స్వాగతం చెప్పారు. అదీ దీనికి నేపధ్యం.

ఆ అంశం అసెంబ్లీలో చర్చకు వచ్చింది. కమ్యూనిస్టు సభ్యులు ఆలయ అధికారులను తప్పుపట్టారు.

అప్పుడు ముఖ్యమంత్రి జలగం కలగచేసుకుని చెప్పిన మాట ఇది.

“ముఖ్యమంత్రి పదవి అనేది ఇంట్లో చిలక్కొయ్యకు తగిలించుకునే చొక్కా కాదు. గుడికి వెళ్ళినా బడికి వెళ్ళినా అది నా వెంటే వుంటుంది”

దానితో చర్చకు తెర పడింది.

జలగం వెంగళరావు గారు ముఖ్యమంత్రిగా వున్నప్పుడు బ్యాంకర్ల మీటింగు పెట్టారు. ఇప్పట్లోలా అప్పుడిన్ని  ప్రభుత్వ బ్యాంకులు  ఉండేవి కావు. ఓ పది మంది బ్యాంకు ఉన్నతాధికారులు హాజరయ్యేవారు.

ముఖ్యమంత్రి ఛాంబర్  లో మీటింగు. అధికారులు ఎందుకయినా మంచిదని ఓ పది నిమిషాలు ముందే వెళ్ళారు. ఇప్పట్లోలా సెక్యూరిటీ  బాదరబందీలు లేవు కాబట్టి వెళ్లి సీఎం కార్యాలయంలో సెక్యూరిటి అధికారి సీతాపతిని కలిసారు. రండి రండి మీ కోసమే సి ఎం ఎదురు చూస్తున్నారు అంటూ లోపలకు తీసుకువెళ్ళి కూర్చోపెట్టారు. సరిగ్గా చెప్పిన టైముకు నిమిషం తేడా లేకుండా వెంగళరావు గారు గదిలోకి వచ్చారు. ఎజెండా ప్రకారం మాట్లాడాల్సినవి మాట్లాడి, వినాల్సినవి విని ఇచ్చిన సమయం అరగంట కాగానే మంచిది వెళ్ళిరండి అని వీడ్కోలు పలికారు. గంటలు గంటలు పడిగాపులు పడకుండా వచ్చిన పని పూర్తయినందుకు అధికారులు కూడా సంతోషపడుతూ వెళ్ళిపోయారు.

జలగం వెంగళరావు ముఖ్యమంత్రి అయిన తర్వాత కూడా  గతంలో హోంమంత్రిగా వున్న సమయంలో పంజాగుట్ట ప్రాంతంలోని ద్వారకాపురి కాలనీలో ముచ్చటపడి కట్టుకున్న చిన్న భవంతిలోనే కొనసాగారు. ముఖ్యమంత్రి హోదాకు తగిన వసతులు అరకొరగా ఉన్నప్పటికీ చివరి వరకు ఆయన ఆ ఇంట్లోనే కాలక్షేపం చేసారు.

ఎమర్జెన్సీ సమయంలో సమర్ధుడైన  ముఖ్యమంత్రిగా పేరు తెచ్చుకున్న జలగం వెంగళరావు గారు, తదుపరి జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో  కేంద్రంలో మొరార్జీ దేశాయ్ నేతృత్వంలో మొట్టమొదటి కాంగ్రెసేతర ప్రభుత్వం కొలువు తీరిన తర్వాత, తన రూటు మార్చుకుని ఇందిరా గాంధీతో విడిపోయారు. తుపాను బాధితులను పరామర్శించడానికి మాజీ ప్రధాని హోదాలో రాష్ట్ర పర్యటనకు వచ్చిన ఇందిరాగాంధీకి ప్రభుత్వ అతిథి గృహం కేటాయించడానికి కూడా ముఖ్యమంత్రి వెంగళరావు నిరాకరించడం వివాదాస్పదం అయింది. తమ నాయకురాలికి జరిగిన అవమానానికి కినిసి, అప్పుడు వెంగళరావు మంత్రి వర్గంలో కార్మిక  మంత్రిగా ఉన్న శ్రీ టి. అంజయ్య తన పదవికి రాజీనామా చేశారు.

రాజకీయాలు నిలకడగా వుండవు అనడానికి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాజకీయాలు, రాజకీయ నాయకులే మంచి ఉదాహరణ. ఇందిరాగాంధి చల్లని చూపులతో ముఖ్యమంత్రి అయిన వెంగళరావు ఒక దశలో ఆమెను రాజకీయంగా తీవ్రంగా విబేధించారు. అలాగే పీవీ నరసింహారావును కూడా అనరాని మాటలు అన్నారు. (నిజానికి నా జీవిత కధ అనే పేరుతొ,  తన పేరిట ప్రచురితమైన గ్రంథంలో ఈ మాటలు వున్నాయి)

ఆ పుస్తకంలో కొన్ని అంశాలు మాజీ ప్రధాని పీవీ నరసింహారావు వ్యక్తిగత జీవితానికి సంబంధించినవి కావడంతో అది వివాదాస్పదం అయింది.

పీవీ నరసింహారావు గురించి  శ్రీమతి గాంధీ తనతో ఇలా చెప్పారంటూ  వెంగళరావు ఆ పుస్తకంలో ఉదాహరించిన విషయాలు దిగ్భ్రాంతి గొలిపేవిగా వున్నాయి.

"నేనింతవరకు అలాటి (పీవీ) అసమర్ధ నాయకుడ్ని చూడలేదు. కందూభాయ్ దేశాయ్, త్రిపాఠీ, ఉమా శంకర్ దీక్షిత్ లాగే ఈయనా ఒక  సీనియర్ అన్న నమ్మకంతో ఆయన్ని(ఆంద్ర ప్రదేశ్) ముఖ్యమంత్రిని చేసాను. కానీ ఆయన  బాధ్యతా రాహిత్యంగా వ్యవహరించడం నాకెంతో బాధ కలిగిస్తోందని" ఇందిరాగాంధి తనతో చెప్పుకున్నట్టు వెంగళరావు పేర్కొన్నారు.

అలాగే మర్రి చెన్నారెడ్డి గురించి వెంగళరావు వెలిబుచ్చిన కధనాలు:

"విమాన ప్రమాదంలో మరణించడానికి నాలుగు రోజులు ముందు ప్రధాని తనయుడు సంజయ్ గాంధీ, చెన్నారెడ్డి స్థానంలో అంజయ్యను ముఖ్యమంత్రి చేయాలని నిర్ణయం తీసుకున్నారు. సంజయ్ ఆకస్మిక  మరణ వార్త చెన్నారెడ్డిని సంతోషంలో ముంచి వేసింది. సంతాపం వెలిబుచ్చడానికి బదులుగా చెన్నారెడ్డి సంబరాలు చేసుకున్నారనీ, మిఠాయిలు పంచిపెట్టారనీ, కృష్ణాజిల్లాకు చెందిన ఒక లెజిస్లేటర్ తనతో చెప్పినట్టు  వెంగళరావు తన పుస్తకంలో పేర్కొన్నారు.

అయితే, అసలా పుస్తకం తాను తన చేతుల్తో రాయలేదనీ, ఎప్పటి జ్ఞాపకాలో  గుర్తు తెచ్చుకుని చెబుతుంటే వాటిని తన కోడలు అక్షరబద్ధం చేసారని, పుస్తకం పూర్తయిన తరువాత దాన్ని సమాచార శాఖ ఉన్నతాధికారి, అనేకమంది ముఖ్యమంత్రుల వద్ద పీ.ఆర్.వొ. గా పనిచేసిన భండారు పర్వతాలరావు 'ఎడిట్' చేసారని ఒక ఆంగ్ల పత్రికకు ఇచ్చిన ఇంటర్వ్యూలో  చెప్పుకొచ్చారు. అయితే ఆ పుస్తకంలో కొన్ని అంశాలు కొందరు  వ్యక్తులను బాధ పెట్టేవిగా  వున్నాయని, వాటిని తొలగించడం మంచిదనీ అంటూ తాను గ్రంధ ప్రచురణకు  ముందుగానే వెంగళరావు దృష్టికి తీసుకువచ్చినట్టు పర్వతాలరావు వివరణ ఇచ్చారు.  అయినా ఆయన తన సహజ శైలిలోనే,  'ఏం పర్వాలేదంటూ'  తన సలహాను  పట్టించుకోలేదని,  అంచేత ఆ పుస్తకంలో తన పేరు ఎక్కడా ప్రస్తావించవద్దని కోరినట్టు పర్వతాలరావు  చెప్పారు. అలాగే పర్వతాలరావు గారి పేరు అందులో ఎక్కడాలేదు.

జీవిత చరిత్రల నుంచి నేర్చుకునే విషయాలు వుండాలి. అంతేకాని, అమ్మకాలు పెంచుకోవడం కోసమే రాస్తే వాటిపై జనాలకు నమ్మకాలు తగ్గిపోతాయి.

కింది ఫోటో:

ముఖ్యమంత్రి వెంగళరావు, ఏ, మదన్ మోహన్, కె. రోశయ్య పాల్గొన్న సభలో ప్రసంగిస్తున్న నాటి యువ కాంగ్రెస్ నేత డాక్టర్ వై.ఎస్. రాజశేఖరరెడ్డి,