అయాం ఎ బిగ్ జీరో అను నడిచి వచ్చిన దారి (17 ) - భండారు శ్రీనివాసరావు

 మా తాతగారు పర్వతాలయ్య గారికి భద్రాద్రి రామునిపై గురి. మా ఊరు నుంచి బండ్లు కట్టుకుని భద్రాచలం వెళ్లి దైవ దర్శనం చేసుకుని వచ్చారు. ఆ భక్తి కారణంగానే కొడుకులకు రాఘవరావు అని, రామప్రసాద రావు అని పేర్లు పెట్టుకున్నారు.

ఆయనకు ఇద్దరు తమ్ముళ్లు.  వారిద్దరికీ సంతానం లేకపోవడం వల్ల మా బాబాయి రామప్రసాద రావుగారిని  రెండో తాతగారు లక్ష్మి నారాయణ గారు, మా రెండో అన్నయ్య రామచంద్రరావు గారిని మూడో తాతయ్య సుబ్బారావు గారు చిన్నతనంలోనే  దత్తు తీసుకున్నారు. తాతగారు పర్వతాలయ్య గారికి చిన్నతనంలోనే ఎనిమిదవ ఏట పెళ్లయింది. ఆప్పుడు మా బామ్మ రుక్మిణమ్మ గారికి నాలుగేళ్ళు. పెండ్లిలో కూడా మా బామ్మ ఆయనపై పడుకుని నిద్రపోయిందట. ఇద్దరివీ పొలిమేర మీద ఊళ్ళు కావడం వల్ల బాగా రాకపోకలు ఉండేవి. ఇద్దరూ కలసి ఆడుకునేవారట. మా బామ్మగారు సమర్త కాకపూర్వమే గర్భం ధరించిందట. మా నాన్నగారు పోయినప్పుడు చెల్లమ్మమ్మ ఎంతో దుఃఖపడింది. ఆ ఏడుపులోనే,  ఇదిగో ఈకధ,  ఆమె నోట మొదటిసారి బయటకు వచ్చింది. (మా పెద్దన్నయ్య పర్వతాల రావు గారు రాసిన భండారు వంశం చరిత్రలో ఈ విషయాలు వెల్లడించారు) అలా పిల్లలు పుట్టడం దోషం అని భావించి  పుట్టగానే, రోజుల బిడ్డగా వున్న మా నాన్నగారిని ఎరుకల బూశమ్మకు దానం ఇచ్చారట. ఆమె పిల్లవాడిని తన గుడిసెకు తీసుకుపోయింది. తరువాత ఆ పసివాడిని గంపలో పెట్టుకుని ‘పండ్లోయమ్మ పండ్లు’ అంటూ బూశమ్మ వూళ్ళో  తిరుగుతుంటే, చెల్లమ్మగారు వెళ్లి,  ‘మాకు ఓ పండు కావాలి అమ్ముతావా’ అని అడిగి,  సోలెడు సజ్జలు బూశమ్మకు  ఇచ్చి పిల్లవాడిని కొనుక్కుని ఇంటికి తీసుకు వచ్చిందట. అలా, ఆ దోష పరిహారం జరిగిందన్నమాట. ఆ రోజుల్లో నమ్మకాలు అలావుండేవేమో మరి.

పర్వతాలయ్యగారికి పెద్ద మీసాలు ఉండేవి. వెనుక జుట్టు ముడి వుండేది. సింహ లలాటం, మురుగులు ధరించేవారు. మితభాషి. అయినా చమత్కారంగా మాట్లాడేవారు. సౌమ్యుడు, సాత్వికుడు. కానీ ఒక్కోసారి తీవ్రంగా కోపం వచ్చేది. ఏదీ మనసులో ఉంచుకునే తత్వం  కాదు. ఆయన చివర దశలో కాళ్ళు చచ్చుపడ్డాయి. దాదాపు పది పన్నెండేళ్ళు మంచం మీద కూర్చునే కరణీకం చేసారు.

మా బామ్మగారిది పొరుగు గ్రామం కాకరవాయి (కాకరాయి). తండ్రి కందిబండ చిదంబరం గారు. తల్లి చెల్లమ్మ గారు. చిదంబరంగారు చనిపోయేనాటికి మా బామ్మ ఒక్కతే  కూతురు. చెల్లమ్మగారికి అప్పటికి ఇంకా పదహారేళ్ళు కూడా నిండలేదు. భర్త పోయిన తరువాత  కొన్నాళ్ళకు చెల్లమ్మ గారు కాకరవాయి లోని తమ వాటా ఇల్లూ, పొలాలు అమ్మేసుకుని పదివేల రూపాయలు తెచ్చి మా నాన్నగారికి ఇచ్చిందట. బహుశా 1929, 1930 ప్రాంతాల్లో అయివుండవచ్చు.  ఆ సొమ్ముతోనే మా నాన్నగారు తాతగారి హయాములో కాలిపోయిన భవంతి స్థానంలో ఇల్లు కట్టారని అంటారు. చెల్లమ్మగారు అప్పటినుండి మా ఇంట్లోనే వుండేది. ఆమె భాగవతం నిత్య పారాయణ చేసేది. భారతం, భాస్కర రామాయణం, కంకంటి పాపరాజు ఉత్తర రామాయణం కూడా చదువుతూ వుండేది. అయితే ఆమెకు రాయడం బొత్తిగా రాదు. చదువుకున్నవారికే వోటు హక్కు అని ఆరోజుల్లో ఒక రూలు వచ్చిందట. మా నాయనమ్మమ్మ చెల్లమ్మగారికి కాని, మా నాయనమ్మ రుక్మిణమ్మ గారికి కాని, మా అమ్మగారు వెంకట్రావమ్మ గారికి కాని చదవటం చక్కగా వచ్చు కాని రాయడం రాదు. అందుకని వాళ్ళందరికీ తమ పేర్లు సంతకం పెట్టడం వరకు నేర్పించారట.

మా పెద్దన్నయ్య, అక్కయ్యలకు వారి చిన్నతనంలో చిట్టేల కోటయ్య పంతులు గారు చదువు చెప్పేవారు.   తన దగ్గర చదువుకునే పిల్లల్ని,  ఇంటి దగ్గర కూడా చదివినట్టు వాళ్ళ పెద్దవాళ్ళచేత పలకపై రాయించుకుని రమ్మనేవారు. మా అన్నయ్య, అక్కయ్యలు కలిసి చెల్లెమ్మగారికి,  ‘చదివినారు’ అనే పదం రాయడం నేర్పారు. ఆమె పలక మీద అదే రాసి ఇచ్చేది. సామాన్యంగా ఇంటికి వచ్చిన తరువాత మళ్ళీ పుస్తకం పట్టుకునే అలవాటు  లేదు. అది చూసి చెల్లమ్మగారు ‘ఇవ్వాళ  మీరు చదవలేదు’ అని రాస్తానని  వారిని బెదిరించేది. కాని అల్లా రాయడం ఆమెకు రాదని వారికి తెలుసు. చాలా మెత్తని మనిషి కనుక ‘చదివినారు’ అనే రాసిచ్చేది.

ఆమె ఎప్పుడూ తావళం తిప్పుకుంటూ, దైవ ధ్యానం చేసుకుంటూ, పిల్లలకు భారత, భాగవతాల్లోని పద్యాలు, కధలు చెప్పుకుంటూ కాలక్షేపం చేసేది. పొద్దుగూకేవేళకు  పిల్లలందరూ  ఆమె మంచం చుట్టూ మూగేవాళ్ళు. ఈ రోజు భండారు వంశంలో చాలామందికి పురాణాలమీద పట్టు చిక్కడానికి,  సంస్కృతీ సంప్రదాయాలపట్ల అవగాహన కలగడానికి చెల్లమ్మగారి  ప్రవచనాలే కారణం.

ఆమె  దాదాపు  95 సంవత్సరాలు జీవించింది. చక్కిలాలను నమలగలిగే దంతపటిమ వుండేది. మనిషి బాగా వంగిపోయినా ఎప్పుడు నవిసిన దాఖలాలు లేవనే చెప్పాలి. ఆఖరి రోజున కూడా కాలకృత్యాలు తీర్చుకునేందుకు మనుమరాళ్ళు  ప్రేమ,భారతి సాయంతో దొడ్లో చింతచెట్టు వరకు చేతి కర్ర పొడుచుకుంటూ  నడిచి వెళ్లి వచ్చింది. పండ్లు తోముకుంటూ పక్కకు వాలిపోయి   అనాయాసంగా మరణించింది. అంతకు ముందు రాత్రి కూడా రోజు మాదిరిగానే గజేంద్ర మోక్షంలోని పద్యాలు పొద్దు పోయిందాకా చదివి పడుకుంది.

మా వూళ్ళో అప్పుడు పాతిక, ముప్పయిదాకా బ్రాహ్మణ గడప వుండేది. మూడు పంచాంగాలు మా వూరినుంచి వెలువడేవి. మా చినతాతగార్లు ఇద్దరు సనాతన సంప్రదాయవాదులు. ఆ రోజుల్లో వైదికులు  చనిపోతే  వైదికులే మోయడం, నియోగులు పోతే నియోగులే మోయడం వుండేది. సామాన్యంగా ఒకరికొకరు శవవాహకులుగా వుండేవారు కాదు. అలాటిది చెల్లమ్మగారు పోయినప్పుడు వైదీకులు అయిన ఇంగువ వెంకటప్పయ్యగారు కూడా ముందుకు వచ్చి మోశారు. ‘ఆమె ఎంతో పుణ్యాత్మురాలు. పరమ భాగవతోత్తమురాలు. సతతం రామనామ స్మరణలోనే జీవితం వెళ్ళతీసింది’ అని వెంకటప్పయ్య గారు అనేవారు. మా పెద్దన్నయ్యే ఆమెకు అంత్యక్రియలు చేశారు.

కింది ఫోటో:

భర్త, తండ్రి, కుమారుడు అందరూ  గతించినప్పటికీ ఎంతమాత్రం ధైర్యం కోల్పోకుండా ఒంటి చేత్తో గంపెడు సంసారాన్ని సంభాలిస్తూ, సెంటు భూమి కూడా అన్యాక్రాంతం కాకుండా కాపాడిన మా బామ్మ రుక్మిణమ్మ గారు.   

(ఇంకావుంది)